Uniwersytet Szczeciński
Wydział Humanistyczny
PRZYWIĄZANIE
ARTYSTY MUZYKI RAP
DO SAMOTNIE WYCHOWUJĄCEJ MATKI
PRZYPADEK TUPACA AMARU SHAKUR
1.WSTĘP
Obserwując zachowania przywiązaniowe w świetle dotyczących ich teorii można podjąć próbę opisania typu więzi łączącej dziecko ze swoją matką, czyli osobą, a obiektem przywiązania oraz wpływ jaki typ ten wywiera na osobowość i interakcje społeczne w życiu dorosłym. Celem dokonanej analizy jest zgłębienie wiedzy na temat wpływu rodzaju więzi z matką na osobowość i działalność artystyczną. Co więcej, wybór tematu „Przywiązanie artysty muzyki rap do samotnie wychowującej go matki” powodowany był osobistymi zainteresowaniami autorów pracy. Korelacja danego typu przywiązania z tematyką twórczości jest istotna i bliska z ich punktu widzenia. Tupac Amaru Shakur jest nie tylko „legendą” muzyki rap, ale przede wszystkim jednym z tych artystów, którzy dużą wagę w swoich tekstach przywiązują do przeszłości i swojego kontaktu z matką. Warto zaznaczyć także, iż warunki w jakich wychowywał się Tupac oraz jego relacje z matką mogą posłużyć jako przybliżenie obrazu czarnoskórego społeczeństwa mieszkającego w wielkomiejskich gettach. Matki samotnie wychowujące swoje dzieci to istotny problem charakteryzujący te grupy społeczne, który szczególnie wpływa na relację matki z synem. Jednym z powodów jest także sama postawa życiowa Tupac’a, który mimo trudności, towarzyszących mu niemal od narodzin przezwyciężył je na rzecz twórczości artystycznej, która przyniosła mu sławę i miano legendy. Rozwiązane, ale niezapomniane problemy - przeszłość artysty stała się głównym punktem jego twórczości. Ponadto intensywny i dynamiczny tryb życia oraz specyficzna osobowość, rozwijająca się kariera i rywalizacja na rynku muzycznym, jak i po za nim ostatecznie doprowadziły do tragicznej śmierci artysty. Motyw zabójstwa jak i tożsamość sprawców jest nieznana do dziś co przyczyniło się do tworzenia różnych teorii jego śmierci, co doprowadziło w błyskawicznym tempie do zapisania się jego postaci na stałe, jako nieśmiertelnego artysty i ikony w muzyce rap.
Wnioski wyciągnięte podczas analizy życia Tupac’a, jego twórczości, wypowiedzi przyjaciół dotyczących jego osobowości oraz, co istotne relacji z matką, Afeni Shakur, chcemy zbadać jak przede wszystkim ten ostatni aspekt wpłynął na jego osobę i twórczość. Analizując materiały poświęcone jego życiu nie spotkaliśmy się z pracami uwzględniającymi motyw przywiązania do matki i jego wpływu na późniejsze życie artysty, co także stało się impulsem do głębszego zbadania tego tematu.
2.TUPAC AMARU SZAKUR
I
AFENI SHAKUR
By poznać życie Tupac’a, jego dzieciństwo i karierę należy zacząć od poznania życia najważniejszej osoby w jego życiu, a zarazem obiektu przywiązania jakim była jego matka, Afeni Shakur.
AFENI SHAKUR
Alice Faye Williams – bo takie imię w dniu urodzenia otrzymała Afeni, przyszła na świat w roku 1947, w Lumberton, w Północnej Karolinie. Rodzice Afeni oraz jej siostra mieszkali w Norfolk, w stanie Virginia. Powodem, dlaczego Afeni urodziła się akurat w Lumberton był wyjazd jej matki w trakcie ciąży w celu odwiedzenia własnej, ciężko chorej matki. Rodzina od strony ojca reprezentowana była głównie przez pielęgniarki i lotników wojskowych. W wywiadzie przedstawionym w książce „Krzyczcie jeśli mnie słyszycie” Michael’a Eric’a Dyson’a, Afeni mówi o powiązaniach rodzinnych od strony matki: „Po stronie mojej matki byli najpierw niewolnicy, potem robotnicy rolni, służący, a w końcu robotnicy w fabrykach.”1 Czasy, w jakich dorastała oraz miejsce jakim była Północna Karolina dały jej odczuć na sobie nienawiść rasową m.in. w postaci wyzwisk ze strony białoskórych mieszkańców. W wieku 11 lat Afeni przeniosła się do Nowego Jorku, gdzie później uczęszczała do szkoły średniej o profilu aktorskim. Opisując siebie i nowe życie w dużym mieście twierdzi, że „byłam dzieckiem ulicy”2; „tam czułam się najpewniej”3. Dlatego gdy nie przebywała w szkole najczęściej po prostu włóczyła się po ulicach pijąc alkohol. Spędzanie dużej ilości czasu w niebezpiecznym środowisku ulic Nowego Jorku doprowadziło
1 Dyson s.33
2 Dyson s.33
3 Dyson s.33
Afeni do zaangażowania się w działalność żeńskiego gangu Disciple Debs, któremu przewodniczyła. Jej zainteresowania coraz bardziej skupiały się na rewolucyjnej czarnoskórej społeczności, która walczyła o równouprawnienie „czarnych”. Poprzez związek z Lumumbą, przewodniczącym oddziału Partii Czarnych Panter na Harlemie zaczęła uczęszczać na spotkania tejże organizacji na Long Island. Jej zaangażowanie w ruch polityczny zaczyna się wraz z rokiem 1968 i słynnym strajkiem nauczycieli w Ocean Hills i Brownsville – podczas, którego Związek Nauczycieli, głównie białych i pochodzenia żydowskiego sprzeciwił się społecznej kontroli czarnych i portorykańskich rodziców nad szkolnictwem. Afeni w tym czasie była nauczycielką na zastępstwa i z racji tego, że była ciotką jednego z uczniów otrzymała posadę tym samym angażując się w rasowe konflikty polityczne. Ostatecznie porzuciła swoje „niewolnicze imię” Alice Faye Williams i nazwala się Afeni Shakur. Wkrótce po tym stała się jedną z legendarnych, nowojorskich 21 Czarnych Panter. 2 kwietnia 1969 roku policja przeprowadziła skoordynowany nalot na dwadzieścia jeden domów w Nowym Jorku i o piątej rano między innymi Afeni Shakur została aresztowana pod zarzutem przygotowywania zamachu bombowego na nowojorskie sklepy, posterunki policji i stacje podmiejskiej kolejki.
Gdy została zwolniona z aresztu zaszła w ciąże. Ojcem przyszłego dziecka Afeni był jeden z dwóch pretendentów. Jednym z nich był Billy Garland, członek organizacji Czarnych Panter. Drugim natomiast człowiek o pseudonimie „Legs” – pomocnik Nicky Barnesa, słynnego gangstera z Harlemu. Kiedy zaszła w ciąże miała nadzieje, że dzieckiem zaopiekuje się jej młodsza siostra gdy ona sama będzie odsiadywać 352 lata w więzieniu, oskarżona wraz z innymi o 156 różnych przestępstw. Oczekująca na przyjście dziecka Afeni, niespodziewanie dostała wezwanie do ponownego powrotu do więzienia z racji tego, że dwóch spośród oskarżonych mężczyzn bez zwolnienia opuściło miasto. Urodziła dziecko miesiąc po tym jak jako własna obrończyni w sądzie doprowadziła do wydania wyroku jako uniewinniającego jej polityczne stronnictwo. „Nigdy dotąd nie udało mi się donosić ciąży dłużej niż trzy miesiące”4 – wspomina Afeni w wywiadzie przeprowadzonym przez M.E.Dyson’a. Młody Tupac Shakur urodził się w 1971 roku. 4 lata później Afeni urodziła kolejne dziecko, córkę Sekyiwę, jako owoc związku z Matulu Shakerem. Prowadziła trudny tryb życia. Często była bezdomna, bez środków do życia i bez pracy. Wraz ze swoimi dziećmi błąkała się po znajomych i krewnych zamieszkujących Harlem i Bronx. W końcu rodzina otrzymała pomoc
4 Dyson s.36
socjalną i przeprowadziła się do White Plains. W 1986 roku wykorzystała pieniądze z zasiłku i wraz z
dziećmi przeprowadziła się do Baltimore. Następnie stamtąd wyprowadziła się do Marin Country w stanie Kalifornia. Represja władz spowodowana rewolucjonistyczną działalnością, związany z tym nieustanny stres oraz ciągła walka o przetrwanie doprowadziły Afeni do
popadnięcia w uzależnienie od kokainy. Problem narkotyków był jednym z głównych problemów ubogich warstw społecznych Stanów Zjednoczonych. Stany euforii w jakie wprawiało zażywanie kokainy, pozwalały najuboższym warstwom społeczeństwa zapomnieć o codziennych kłopotach. Nałóg zataczał coraz szersze kręgi. Ojcowie i matki rozluźniali rodzinne więzy i porzucali swe rodzicielskie obowiązki, pozwalając narkotykowi zawładnąć swoim życiem. Podobne oddziaływanie miał nałóg na życie Afeni oraz na jej relacje z dziećmi. Mimo wieloletniej terapii Afeni jako matka zdaje sobie sprawę, że wyrządziła swoim dzieciom wielką krzywdę; „Nie zrobiłam tego, co do mnie należało, tego, co powinnam; wtedy może byłby tu dziś ze mną. Ale kto to wie.”5
TUPAC AMARU SHAKUR (1971 – 1996)
Imię Tupac Amaru oznacza „lśniąca żmija” i zostało nadane na cześć osiemnastowiecznego wodza Inków, zabitego przez hiszpańskich konkwistadorów. Shakur jest nazwiskiem popularnym wśród klanu nowojorskich Czarnych Panter i oznacza w języku arabskim „wdzięczny Bogu”.
Tupac przyszedł na świat 16 czerwca 1971 w dzielnicy Manhattan w Nowym Jorku. Od najmłodszych lat odczuwał ubóstwo, brak stabilizacji finansowej w rodzinie i brak ojca, którego poznał dopiero gdy ten przyszedł z wizytą do szpitala po nieudanym zamachu na życie Tupac’a. W wieku trzynastu lat Tupac wraz z rodziną przeprowadzili się z Nowego Jorku do Plains. W tym samym wieku wystąpił po raz pierwszy w roli aktora jako Travis, w przedstawieniu Lorraine Hansberry „Raisin in the Sun”. W 1986 roku, w wieku piętnastu lat
5 Dyson s.41
trudna sytuacja finansowa ponownie zmusiła rodzinę Shakur do przeprowadzki. Przenieśli się do Baltimore. Tak oto Tupac wypowiada się na temat nowego miejsca, w którym przyszło mu mieszkać w książce „Tupac – Zmartwychwstanie”: „Baltimore charakteryzowało się największym odsetkiem zachodzących w ciąże nastolatek, najwyższym odsetkiem czarnoskórych chorych na AIDS, najwyższym odsetkiem morderstw dokonanych przez nastolatków na nastolatkach, najwyższym odsetkiem samobójstw nastolatków i najwyższym odsetkiem morderstw czarnych dokonanych na czarnych. To było Baltimore w stanie Maryland – miasto, które wybraliśmy na nasz dom.”6 Tam Tupac podjął edukację w Baltimore School Of The Arts, którą po 3 latach opuścił z powodu kolejnej przeprowadzki. Poświęcił swoją karierę artystyczną, by ratować matkę przed nałogiem, który odczuwa od 13 roku życia, przed brutalnym konkubentem i ciągłymi przeprowadzkami. Rozpoczął edukację w szkole średniej w Marin City, z której został wyrzucony za brak zaliczeń przedmiotów. Gdy mieszkali przez pewien czas w domu znajomych, Afeni często z powodu swojego uzależnienia znikała na całe dni z domu. Tupac w tym czasie był najstarszy z gromady dzieci i cała odpowiedzialność spadała na niego. Widząc to jak jego matka stacza się z powodu narkotyków, Tupac wyprowadził się i zamieszkał w opuszczonym domu wraz z przyjaciółmi. Tak wyglądało życie Tupac’a w tamtym czasie (wypowiedź z książki „Tupac – Zmartwychwstanie”) : „Nie miałem kasy, nie miałem gdzie mieszkać. Paliłem skręty. Spędzałem czas z handlarzami narkotyków, alfonsami i przestępcami. W tamtym okresie byli to jedyni ludzie, którzy się o mnie troszczyli. Potrzebowałem ojca – mężczyzny w moim życiu. To oni pełnili tę funkcję. W tamtym okresie moja matka zagubiła się. Była uzależniona od cracku i nie troszczyła się nawet o siebie. To był dla mnie ciężki okres, ponieważ cały czas uważałem ją za swojego idola.”7
By zacząć zarabiać pieniądze początkowo handlował narkotykami, ale szybko zaprzestał widząc brak rezultatów spowodowanych jego osobowością. Jak większość czarnoskórych młodzieńców Tupac w wolnym czasie zajmował się rapowaniem. Dzięki swojemu talentowi udało się nawiązać współpracę z zespołem hiphopowym, Digital Underground. Po roku postanowił rozpocząć karierę solową. Pod koniec roku 1991 wydał debiutancki album "2Pacalypse Now". Wystąpił również w pierwszym filmie pt. "Juice", gdzie zagrał rolę mordercy z getta. W grudniu Tupac złożył pozew w sądzie przeciwko miastu Oakland, za pobicie go przez policjantów, po zatrzymaniu za "nieostrożne przechodzenie przez jezdnię". Na początku roku 1993 ukazał się drugi album "Strictly 4 My N.I.G.G.A.Z.".
6 Hoye, Ali s.34
7 Hoye, Ali s.69
Płyta otrzymała status platynowej, a Tupac otrzymał nominację do nagrody Grammy w kategorii "Najlepszy Debiut". Zagrał również w filmie "Poetic Justice" – film o miłości u boku Janet Jackson. Od tego czasu zaczął być kojarzony również z filmem. Pod koniec roku do sądu trafił pozew pewnej 19-letniej kobiety, która oskarżyła 2Paca i dwie osoby, które przebywały z nim w hotelu o molestowanie seksualne i gwałt. W 1994 roku na ekrany wszedł
kolejny film z jego udziałem – "Above The Rim". W listopadzie miała finał sprawa o gwałt. Tupac został skazany za jeden z trzech postawionych mu zarzutów – nadużycie seksualne (dotykanie pośladków). Dzień przed rozprawą miało miejsce zajście, które odbiło się na jego karierze i życiu - 30 listopada 1994 roku kilka minut po północy w studiu nagraniowym Quad Records w Nowym Jorku został pięciokrotnie postrzelony, a następnie obrabowany z biżuterii
i pieniędzy o łącznej wartości 40 tys. dolarów. Jeden z pocisków musnął go w głowę, więc tylko kilka milimetrów dzieliło rapera od śmierci. W kilkanaście godzin po operacji wypisał się ze szpitala w obawie o swoje życie. Dnia 15 lutego 1995 roku artysta zaczął odsiadywać wyrok w więzieniu Clinton Correctional Facility w stanie Nowy Jork. W tym czasie miała miejsce premiera kolejnego albumu "Me Against the World", który okazał się jeszcze większym sukcesem niż poprzedni. Po siedmiu miesiącach otrzymała status podwójnej platyny. W maju ożenił się z Keishą Morris, lecz zaraz po opuszczeniu więzienia rozstał się z nią. 13 lutego 1996 r. ukazała się płyta "All Eyez on Me", która otrzymała status platynowej płyty w 4 godziny od czasu premiery (obecnie ma status dziewięciokrotnej platyny). 7 września tego samego roku przybył do hotelu MGM Grand w Las Vegas, aby zobaczyć walkę bokserską między swoim przyjacielem Mikiem Tysonem a Bruce'em Seldonem. Kiedy wraz ze swoją ekipą opuszczał hotel po trwającej zaledwie 39 sekund walce, doszło jeszcze do pozornie niegroźnego incydentu, w którym główną rolę odegrał członek wrogiego gangu Southside Crips - Orlando "Baby Lane" Anderson. Został on pobity przez świtę Tupaca, ponieważ kilka tygodni wcześniej ukradł jednemu z pracowników Death Row Records złoty łańcuch z logo wytwórni. Kilka godzin później kawalkada luksusowych samochodów zatrzymała się naprzeciwko hotelu Maxim z powodu czerwonego światła. Prowadził ją, za kierownicą czarnego BMW 750, Marion "Suge" Knight, obok niego siedział Tupac. Z prawej strony BMW pojawił się biały Cadillac. Z samochodu oddano 12 strzałów. Pięć z nich raniło 2Pac'a. Dwa z pocisków godziły go w klatkę piersiową, jeden w miednicę, jeden odstrzelił mu część palca wskazującego u prawej ręki, a ostatni ugodził go w ramię. Został on natychmiast przewieziony to szpitala, gdzie został reanimowany i wycięto mu uszkodzone wskutek
strzelaniny prawe płuco. Zmarł w wieku 25 lat w University Medical Center 13 września, około 16:03 czasu lokalnego , na skutek niewydolności oddechowej będącej następstwem amputacji płuca oraz ran postrzałowych. Po śmierci został skremowany, a jego prochy rozrzucono w różnych częściach Los Angeles, w wodach Oceanu Spokojnego oraz w Afryce.
3.KONCEPCJA PRZYWIĄZANIA
Znaczące historyczne badania dotyczące przywiązania
Zachowania przywiązaniowe towarzyszyły i towarzyszą ludzkości od zawsze. Mimo ich stałej obecności rozwój badań w tym zakresie datujemy dopiero na lata 40-te wieku XX. Nie zostały one wynalezione, lecz odkryte, a zanim doszło do uformowania koncepcji przywiązania istotny wkład w jej rozwój wniosło wielu badaczy. Pierwszym znaczącym punktem było sformułowanie pojęcia deprywacji emocjonalnej, do którego przyczynili się kolejno: Fryderyk II Hohenstauf, który w XIII w polecił przeprowadzić eksperyment zwany deprywacyjnym, polegający na izolacji dzieci od języka, oraz obserwatorzy podopiecznych sierocińców w XVIII i na początku XX wieku, którzy zauważyli dużą umieralność oraz specyficzne zachowanie dzieci pozbawionych matczynej opieki. Wnioskiem było stwierdzenie, iż brak normalnej interakcji pomiędzy matką i dzieckiem prowadzi do poważnych zaburzeń, do deprywacji emocjonalnej objawiającej się przez zaburzenia fizjologiczne; miedzy innymi biegunką, brakiem apetytu.
Kolejne istotne badania przeprowadzili min. M. Ribble badająca dzieci, które zostały osierocone podczas II wojny światowej, czego skutkiem była deprywacja fizjologiczna i psychologiczna, oraz badacze R. Spitz i K. Wolf którzy obserwowali 91 niemowląt z przytułku, które pozbawione kontaktów z matkami wykazywały niską odporność, upośledzenie intelektualne i emocjonalne oraz objawy choroby sierocej.
Teoria przywiązania w ujęciu J. Bowlby`ego
U podłoża teorii sformułowanej przez Bowlby`ego leżą trzy główne źródła:
* Obserwacja dzieci w sierocińcach - badania Spitza i wyróżnione fazy zachowań dzieci rozłączonych z matką (faza I – protest poprzez krzyk i płacz, faza II – rozpacz obejmująca apatię i bierność, faza III – wycofanie emocjonalne polegająca na rezygnacji z protestów)
* Badania ontologów – obserwacje małpich niemowląt prowadzone przez H. Harlowa, oraz małych kaczek podążających za matką przez K. Lorenza
* Psychoanaliza głosząca, że wczesnodziecięce doświadczenia wpływają na dorosłe życie
Pojęciami, na których podstawie została zbudowana teoria przywiązania są przywiązanie (więź), czyli stan, w którym jednostka odczuwa silną potrzebę poszukiwania bliskości tworząc z inną osobą, nazywaną obiektem przywiązania, interpersonalną więź1 oraz system przywiązania. Tendencja ta przejawia się szczególnie podczas sytuacji stresu, trudności czy zagrożenia, gdyż ma na celu otrzymanie opieki w tym podkreślanej przez Bowlby`ego ochrony przed drapieżnikami i uspokojenie ale także podstawowe uczenie się świata poprzez model obiektu przywiązania. Niezależnie od sytuacji odwołujemy się do stałych obiektów przywiązania.
Wyróżniony model przywiązania (system przywiązania) składa się z dwóch elementów: z modelu obiektu przywiązania (przekonania kim jest ta osoba, gdzie ją znaleźć i w jaki sposób reaguje na prośby o pomoc i ochronę) oraz z modelu ja (przekonania o samym sobie , na ile jestem ważny, wart akceptacji i koncentracji dla obiektu przywiązania)
Istotne dla sformułowania koncepcji przywiązania przez Bowlby`ego było wyróżnienie zachowań pośredniczących takich jak płacz, uśmiech, podążanie, przywieranie, ssanie i przywoływanie.2 Zachowania te prezentowane są z różną, zależną od samopoczucia dziecka (głód, zmęczenie, ból lub choroba) i warunków zewnętrznych intensywnością
W pierwszych latach życia figurą przywiązania jest zazwyczaj matka. Obiekt przywiązania stanowi tu tzw. bezpieczny port, który umożliwia opiekę i buduje poczucie bezpieczeństwa wspomagając w chwili zagrożenia. Po ukończeniu 3 roku życia większość dzieci przekracza pewien próg rozwojowy zdobywając zdolność do warunkowanego towarzystwem drugoplanowej figury przywiązania poczucia braku zagrożenia w nieznanym miejscu.3 W wieku dorosłym drugoplanowym modelem może stać się także grupa przyjaciół, partia polityczna, wspólnota religijna, etc.4
1 E. Jackowska. (2008). Niesprawność emocjonalno- społeczna w aspekcie etiologicznym (wybrane zagadnienia). W: Nasze Forum Kwartalnik Pedagogiczno-Terapeutyczny nr 3-4 (s. 11-12), Zielona Góra
2 Bolwby str 241
3 Ibidem, str 237
4 Ibidem, s. 240
Badania Mary Ainsworth
Weryfikację teorii Bowlby`ego przeprowadziła Mary Ainsworth w swoich badaniach dotyczących charakteru więzi. Wykorzystując stworzoną przez siebie metodę badawczą zwaną procedurą Nieznanej Sytuacji przeprowadziła ona ośmioetapowy eksperyment na dzieciach w wieku od 12 do 18 miesięcy. Zaprosiła matki wraz z dziećmi do sali wypełnionej zabawkami, aby obserwować zachowania dzieci i stopień eksploracji podczas obecności, oraz nieobecności matek. Każdy z etapów trwał trzy minuty, w następującej kolejności:
* Epizod I - Matki wraz z dziećmi wchodzą do widzianego przez nich po raz pierwszy pokoju zabaw
* Epizod II - Dzieci poznają i eksplorują nowe otoczenie, w którym znajdują się wraz matką
* Epizod III - Po upływie 3 minut w sali zabaw pojawia się eksperymentator, który po rozmowie z matką inicjuje również kontakt z dzieckiem
* Epizod IV - Matka opuszcza pokój, a dziecko zostaje z eksperymentatorem przez następne 3 minuty
* Epizod V – Matka powraca
* Epizod VI – Dziecko zostaje same na kolejne 3 minuty
* Epizod VII – Do sali zabaw wchodzi obca dziecku osoba i proponuje mu zabawę, lub je pociesza
* Epizod VIII – Matka powraca, a obca osoba opuszcza pokój
Na podstawie analizy wyników badania, która dotyczyła głównie czynników wskazujących na interakcję między matką a dzieckiem (utrzymywanie kontaktu, poszukiwanie bliskości, stawianie oporu oraz zachowania unikające) po jej powrocie, a także podczas jej nieobecności, Ainsworth sformułowała trzy typy modelu przywiązania. Rozróżniła typ bezpieczny, unikający oraz ambiwalentny.
Bezpieczny typ przywiązania charakteryzował 55-60% badanych dzieci. Aktywnie poszukiwały one i utrzymywały kontakt z matką, w szczególności po opuszczeniu przez nią pokoju zabaw. W trakcie jej nieobecności odczuwały silne napięcia, wyrażając własną inicjatywę w poszukiwaniu matki, zaś po jej powrocie szybko dawały się pocieszyć, wracając do zabawy i eksploracji. Zachowanie matek było czułe, empatyczne, opiekuńcze i adekwatne w stosunku do potrzeb dziecka. Pozostawały dostępne i skłonne do pomocy. Dzieci dostawały
przyzwolenie na separację, dzięki czemu ufały sobie i eksplorowały dużo chętniej, a także szukały kontaktu z nieznaną osobą znajdującą się w pokoju.
Unikający typ przywiązania zaobserwowano u 23-25% dzieci. Podczas separacji cechował je brak napięcia na poziomie behawioralnym, choć emocjonalnie przeżywały rozstanie z matką. Podobnie po jej powrocie zachowywały się w sposób unikający, mimo, iż dało się zauważyć u nich silną reakcję fizjologiczną. Dzieci te uważnie przyglądały się zarówno matce jak i eksperymentatorowi. Choć przeżywały lęk nie podjęły się jego regulacji – poprzez brak zachowań takich jak np. przytulanie uniemożliwiają samoregulację emocjonalną. Ignorowały sposobność nawiązania z matką bliższego kontaktu, zbliżenia się – wolały zając się swoimi zabawkami. Eksploracja świata tych dzieci była mała a ich matki charakteryzowały się powściągliwością w wyrażaniu emocji oraz niską wrażliwością na wyrażane przez dziecko potrzeby. Nie reagowały na uczucie stresu i napięcia dzieci, zostawiając je same w tych sytuacjach. Ten odrzucający kontakt tłumaczy się poczuciem dyskomfortu przez matki.
Ambiwalentny typ przywiązania rozpoznano u 12-18% dzieci. W trakcie sytuacji rozstania z matką reagowały wyraźnie zauważalnym lękiem. Po powrocie przez dłuższy czas nie dawały się uspokoić. Ich zachowanie ambiwalentne polegało na jednoczesnej chęci przytulenia się, ale także ugryzienia czy kopnięcia. Dzieci nie miały ochoty na zabawę ani na eksplorację. Zachowanie matek wyróżniało się przede wszystkim niekonsekwencją. Nie reagowały ona na potrzeby dziecka, ale na swój niepokój: krzyczały, naruszały granicę i były dla dzieci nieprzewidywalne.
W późniejszych badaniach prowadzonych na podstawie opisanych powyżej trzech typów przywiązania wyróżniono jeszcze jeden – zdezorganizowany typ przywiązania będący mieszaniną trzech pozostałych. Zaliczane do tego typu dzieci (około 15%) wyróżniało zachowanie wykraczające poza normy ustalone wcześniej. Nie miały określonej strategii przywiązania, ani obrony przed lękiem. Dzieci te zachowywały się w sposób nieskoordynowany, ale przede wszystkim nie umiały poradzić sobie z lękiem. Po powrocie matki ogarniał je stupor. Zachowanie ich opiekunek także można określić jako nieadekwatne i niespójne w stosunku do emocji dziecka. Jest ona dla niego źródłem sprzecznych emocji i odczuć – zarówno ochrony jak lęku. „Według Lyons-Ruth i Spielman zdezorganizowany typ przywiązania pozostaje w związku z rodzicielskimi nierozwiązanymi doświadczeniami
traumatycznymi i doświadczeniami utraty”, co wpływa także na relację z dzieckiem, dla którego zachowania rodzica stanowią zagadkę i paradoks.5
Za Lyones-Ruth wyróżnia się dwa dodatkowe typy przywiązania zdezorganizowanego: zdezorganizowane zbliżenie oraz zdezorganizowane unikanie. Matki dzieci charakteryzujących się pierwszym z nich nie angażują się w relację z dzieckiem. Są wycofane, bezradne i przestraszone - nie stanowią dla niego oparcia. Dlatego też dziecko szukając kontaktu próbuje zwrócić na siebie uwagę zamierając przejawiając różne zdezorganizowane zachowania. Matki dzieci o typie przywiązania „zdezorganizowane unikanie” charakteryzuje sprzeczność – poszukują i odtrącają uwagę dziecka – a także okazywana wrogość i centralizacja uwagi na własnej osobie podczas tworzenia więzi.
Oprócz opisanego powyżej wpływu stylu przywiązania na sferę emocjonalną dzieci, „w licznych badaniach empirycznych zaobserwowano także znaczące różnice w funkcjonowaniu systemu poznawczego, zwłaszcza w zakresie pamięci i uwagi”6
Badania Mary Main
Wielce istotnymi okazały się badania podłużne Mary Main, która wprowadziła Wywiad Przywiązania Dorosłych. Przy pomocy tej metody badała sposób, w jaki ludzie relacjonują wydarzenia ze swojego dzieciństwa, co z kolei pozwoliło jej ocenić obecny dominujący „stan umysłu dotyczący przywiązania”. Na podstawie odpowiedzi udzielanych na coraz bardziej szczegółowe pytania dotyczące relacji z matką Mary Main odkryła, iż „klasyfikacje wyłonione w procedurze Nieznanej Sytuacji okazały się prognostykiem rezultatów uzyskiwanych przez dorosłych w Wywiadzie Przywiązania Dorosłych”7 Badaczka wyróżniła cztery stany umysłu dorosłego dotyczące przywiązania odpowiadające różnym zachowaniom niemowląt w procedurze Nieznanej Sytuacji.
Autonomiczny stan umysłu cechuje gotowość do współpracy, obiektywny stosunek do przeszłych wydarzeń, przypisywanie istotnej wagi do przywiązania, spójność oceny i relacji
5 Kozińska str 8
6 A. Nowotnik – remedium str 8 nr 9
7 Wallin str 38
doświadczenia związanego z przywiązaniem, a także wyrażanie emocji adekwatnych do treści. Typ ten odpowiada zachowaniu dziecka o bezpiecznym typie przywiązania.
Następnym wyróżnionym typem stanu umysłu dorosłego jest typ zdystansowany. Charakteryzuje się niespójnością. Osoba taka nie dopuszcza doznań związanych z relacją z matką, a także normalizuje wspomnienia, używając ogólników. Ta cenzura emocji związanych z przywiązaniem przejawia się również brakiem wspomnień weryfikujących wizję więzi z matką. Wiąże się to z unikającym typem przywiązania.
Następnym, również niespójnym typem opisanym przez Mary Main jest zaabsorbowany typ stany umysłu dorosłego. Cechuje go przytłoczenie przez skojarzenia dotyczące nieprzyjemnych doświadczeń z dzieciństwa. Skutkuje to biernością lub lękiem, tworzeniem długich nieskładnych zdań podczas udzielania odpowiedzi oraz brakiem precyzji w wyrażaniu wspomnień. Odpowiednikiem jest ambiwalentny typ przywiązania.
Zdezorganizowany/zmagający się z nierozwiązanym doświadczeniem urazu typ to ostatni z wyróżnionych typów stanu umysłu dorosłego dotyczących przywiązania. Wyróżnia go nagły brak logiki wypowiedzi podczas rozmowy na temat doświadczeń związanych ze stratą lub cierpieniem. Przykładowym zachowaniem takiej osoby jest niespodziewane zamilknięcie lub głoszenie abstrakcyjnych stwierdzeń. Co istotne jednostka taka wpisuje się w jedną z opisanych wcześniej kategorii. Typ ten odpowiada zdezorganizowanemu typowi przywiązania.
Te istotne czynniki dotyczące struktury wypowiedzi i analiza skupiająca się na sposobie opowiadania mają istotny wkład w praktyce terapeutycznej
Typy przywiązania a funkcjonowanie społeczne w życiu dorosłym
W oparciu o wyróżnione przez Mary Ainsworth 3 typy przywiązania przeprowadzono także badania dotyczące ich wpływu na funkcjonowanie jednostki w społeczeństwie i w związkach romantycznych. Zgodnie z głównymi założeniami określonymi przez Hazana i Shavera w związkach zawieranych przez osoby dorosłe ich relacje napędzane są tym samym systemem biologicznym, co w więzi matki z dzieckiem. W tym wypadku to partner jest „bezpieczną bazą”, a relacja ta u którego podłoża leży empatia działa obustronnie.
Przywiązanie w dzieciństwie jako prototyp relacji społecznych może wskazywać na charakter innych, późniejszych związków międzyosobowych.
Osoby cechujące się bezpiecznym typem przywiązania potrafią czerpać satysfakcję ze związku i mają poczucie intymności, bliskości oraz bezpieczeństwa. Lepiej pamiętają dobre momentu związku oraz bardziej ufają swojemu partnerowi. W sytuacjach problemowych potrafią zastosować różne, skuteczne metody ich rozwiązania. Ponadto w relacjach społecznych osoby te są spontaniczne, szczere i otwarte. Potrafią nawiązywać trwałe związki, choć są one utrzymywane za wszelką cenę.
Osoby o ambiwalentnym typie przywiązania często zachłannie pożądają związku – są przewrażliwione na punkcie swojej atrakcyjności i ilości okazywanych przez partnera uczuć. Przytłaczają ich wydarzenia z dzieciństwa, w których często to oni musieli się opiekować matką. Co więcej osoby takie cechuje niestabilność emocjonalna, mała ciekawość poznawcza oraz reakcje nieadekwatne do sytuacji. Relacja taka jest bardziej opiekuńcza niż seksualna. Koncentruje się na uzyskaniu bezpieczeństwa.
U osób o unikającym typie przywiązania charakteryzują się brakiem zaufania do ludzi oraz lękiem zarówno przed intymnością jak i samotnością. Cechuje je także promiskuityzm seksualny i skłonność do egocentryzmu. Często przejawiają agresję czy gniew oraz chęć kontroli nad partnerem z którym rzadko wiążą się bliżej. W sytuacjach konfliktowych ich metody radzenia sobie są nieefektywne, co często wiąże się z idealizowaniem doświadczeń.
4.PRÓBA KONCEPTUALIZACJI
Za podstawę konceptualizacji relacji między artystą, a jego matką mogą służyć jego biografia oraz opis więzi z matką zawarty w jego twórczości i sposób tego opisu. W interpretacji zebranych materiałów należy przede wszystkim odnieść się do wniosków wyciągniętych przez Mary Main i kontynuatorów jej badań.
Analizując życie Tupac’a i jego kontakt z matką nie da się przypisać jego przypadku do jednego i tylko jednego wzorca przywiązania. Najbliższym typem przywiązania, którego charakterystyka pokrywa się z osobowością artysty jest typ o charakterze unikowym. Duży wpływ na relację przywiązania pomiędzy Afeni, a jej synem z pewnością miały takie czynniki jak ubóstwo, częste przeprowadzki, brak stabilizacji finansowej Afeni, które powodowały, że kontakt fizyczny pomiędzy matką, a dzieckiem był często niemożliwy. Ponadto Afeni nadal była działaczką organizacji Czarnych Panter. Działalność ta zmuszała ją do oddalania się od dziecka, zaburzając tym samym więź z synem. Badając życie Tupac’a dostrzec można w nim dziecko o unikowym typie przywiązania, które z powodu braku dostępu fizycznego i emocjonalnego do matki, przez długi czas jej nieobecności zaczyna się wycofywać stawiając na eksplorację otoczenia. Dowodem na brak bezpośredniego wyrażania emocji w stosunku do matki przez Tupac’a są jego słowa na temat własnej osoby. „Jako dziecko byłem cichy i zamknięty w sobie. Dużo czytałem, pisałem wiersze, prowadziłem pamiętnik.”1 Brak poczucia bezpieczeństwa w relacji z matką wytworzył w artyście kolejną unikową cechę jaką jest brak pewności siebie. „Im bardziej przelewał swą duszę w teksty utworów, tym bardziej brakowało mu przekonania o własnej wartości. Tym bardziej uważał, że nie zasługuje na podziw, który go otaczał. W głębi Tupac nie czuł się nikim wybitnym – Jada Smith”2 Kolejną cechą świadczącą o unikowym charakterze artysty jest fakt, że dzieci unikowe są często spostrzegane jako aroganckie i zbuntowane. Te dwie cechy idealnie opisują Tupac’a i jego twórczość. W wieku młodzieńczym Tupac eksplorację świata postawił nad relację z matką,
1 Hoye, Ali s.26
2 Dyson s.46
początkowo przebywając po za domem, a następnie wyprowadzając się z powodu niedostępności emocjonalnej uzależnionej od substancji psychoaktywnych matki. Dowodem na unikowy charakter artysty, są jego wypowiedzi na temat matki i ich relacji już jako człowiek starszy. Mimo ciężkiego dzieciństwa wypowiada się w sposób pozytywny: „Moja mama jest świetna. Początkowo buntowałem się przeciwko matce, ponieważ z powodu jej zaangażowania w Czarnych Panterach nie spędzaliśmy wspólnie zbyt wiele czasu.”3 Trudnym do zakwalifikowania w ryzach wzorców przywiązania jest jeden ze sposobów wychowawczych Afeni. Nie pozostawiała swojego dziecka w jakiejkolwiek nieświadomości. „Według tych reguł, zaniechanie bariery poznawczej między rodzicem a dzieckiem burzy mit o nieomylności dorosłych, podstawowy filar kształtowania ego, prowadzący do wiary w ludzkość”4 Ale i w tym wypadku Tupac, podkreśla swoją unikową osobowość, doszukując się pozytywnych aspektów idealizując zachowanie matki. „Dzięki temu byłem lepiej przygotowany do życia niż ktoś wychowany w Disneylandzie, wierzący w Świętego Mikołaja roznoszącego prezenty”5. Z racji, że Afeni była jedynym opiekunem Tupac’a gdyż wychowywał się bez ojca, nie można stwierdzić, że cechował się on całkowitym charakterem unikowym i odrzucał relację z matką. Rozwój kariery artystycznej pozwolił artyście na wiarę we własne możliwości. W taki sposób artysta wypowiada się na temat własnej twórczości: „We wszystkich moich utworach mówię o bólu. To właśnie on ukształtował mnie takim, jakim jestem; to on spowodował, że zachowuje się w taki, a nie inny sposób. Wszystko opiera się na bólu, którego doznałem w dzieciństwie.”6 W celu odnalezienia większej ilości informacji na temat relacji między Afeni a Tupac’iem, przeanalizujmy jego twórczość. Utwór „Dear Mama” pochodzący z płyty „Me Against The Word” (1995) jest zadedykowany matce, Afeni.
And even though we had different daddy's, the same drama
When things went wrong we'd blame mama
(Mimo to że mieliśmy różnych ojców
To jak coś źle poszło to winiliśmy mamę)
Ten fragment utworu, może być przykładem, że Tupac jako dziecko miał charakter unikowy, obwiniający i krytykujący swoją matkę. Natomiast następne fragmenty przedstawiają Afeni w
3 Hoye,Ali s.14
4 Dyson s.42
5 Dyson s.42
6 Hoye, Ali s.70
„pozytywnym świetle”, która w życiu 24 letniego Tupac’a sugeruje wzór przywiązania o poczuciu bezpieczeństwa.
I finally understand For a woman it ain't easy tryin to raise a man
You always was committed
(W końcu zrozumiałem że to nie jest łatwe
Dla kobiety wychować mężczyznę
Ale ty zawszę się poświęcałaś)
Cause when I was low you was there for me
And never left me alone because you cared for me
(Bo kiedy byłem załamany ty zawsze byłaś przy mnie
Nigdy nie zostawiłaś mnie samego bo ci na mnie zależało)
And all my childhood memories
Are full of all the sweet things you did for me
(I wszystkie moje wspomnienia z dzieciństwa
Są pełne słodkich rzeczy które dla mnie zrobiłaś)
Wersy świadczące o wzorcu przywiązania z poczuciem bezpieczeństwa ze strony dziecka, równie dobrze mogą być przykładem idealizowania swojej matki przez zdystansowaną osobę, następstwo relacji przywiązania o charakterze unikowym. Ponadto można doszukiwać się oddziaływania przywiązania z matką jako prototypu relacji społecznych w późniejszych interakcjach międzyludzkich. Twórczość jak i bezpośrednie zachowanie Tupac’a w dużym stopniu przejawiają gniew i agresję. W swoich utworach muzycznych także odwołuje się do braku zaufania do kogokolwiek. Nieufność oraz objawy agresji są cechami charakteryzującymi ludzi dorosłych, których zakwalifikowano jako unikowych w relacji przywiązania z obiektem w okresie dzieciństwa.
5. WNIOSKI
Powyższa praca opisująca przypadek artysty muzyki Rap – Tupac`a Amaru Shakur`a - jest próbą klasyfikacji typu jego relacji z matką na podstawie sposobu jej opisu w dorosłym życiu muzyka. Ponadto celem pracy było wykazanie oddziaływania doświadczeń związanych z obiektem przywiązania na osobowość i funkcjonowanie artysty. Niezaprzeczalnym faktem jest to, że doświadczenia przywiązaniowe w okresie dzieciństwa w dużym stopniu są wzorcem do tworzenia mechanizmów przywiązania jednostki z innymi ludźmi w wieku dorosłym oraz do kreowania konkretnych cech osobowości.
Analiza biografii oraz twórczości artysty pozwala stwierdzić, iż relacja pomiędzy Tupac’iem a jego matką nie cechowała się poczuciem bezpieczeństwa dziecka. Jego ogólnikowe opisy więzi z matką, która była przez niego wyraźnie idealizowana min. w tekstach utworów, mogą wskazywać na unikowy typ przywiązania. Wyrażanie uczuć w sposób niebezpośredni w postaci utworów i wierszy także sugeruje unikowy typ przywiązania. Ponadto danego typu przywiązania można doszukiwać się w jego agresywnej postawie i buntowniczym gniewie wyrażanym w utworach muzycznych.
Mimo wielu cech, wskazujących na unikowy typ przywiązania, jak to określa Wallin „istota ludzka jest zbyt złożona, aby można ją było wyczerpująco opisać za pomocą jednego określenia: „cechująca się poczuciem bezpieczeństwa”, „zdystansowana”, „zaabsorbowana” czy zmagająca się z nierozwiązanym doświadczeniem urazu”1. Stąd też ciężko określić charakter więzi Tupac’a Amaru Shakur’a jako jednoznacznie unikowy.
1 Wallin s.115
BIBLIOGRAFIA
1. Bowlby, J. (2007). Przywiązanie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
2. Dyson, M. (2003). Krzyczcie, jeśli mnie słyszycie, Poznań: KAGRA
3. Hoye, J., Ali, K. (2005). Tupac: zmartwychwstanie 1971-1996, Poznań: KAGRA
4. Jackowska, E. (2008). Niesprawność emocjonalno - społeczna w aspekcie etiologicznym (wybrane zagadnienia). Nasze Forum Kwartalnik Pedagogiczno-Terapeutyczny nr 3-4 (s. 11-18), Zielona Góra
5. Kozińska, B. (2006). Typ przywiązania a zdrowie psychiczne. Psychoterapia nr 3 (s. 5-20), Kraków; PTP
6. Marczak, M. (2011). Styl przywiązania a relacje społeczne w dorosłości. Remedium nr 2 (s. 30 - 31), Warszawa; PARPA i ETOH
7. Nowotnik, A. (2011). Styl przywiązania a przebieg procesów poznawczych. Remedium nr 9 (s. 8 - 9), Warszawa; PARPA i ETOH
8. Wallin, D.J. (2011). Przywiązanie w psychoterapii, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
AUTORZY:
Ł.Pączkowski (KuKi)
K.Witko
Szczecin 2012
