Niemalże od
urodzenia, każdy z nas ulega różnego rodzaju wpływom społecznym. Zaczynając od
naśladowania zachowań rodziców i innych osób w naszym otoczeniu, przez
tworzenie własnego światopoglądu i jego zmian spowodowanych potrzebą akceptacji
ze strony rówieśników, po przekroczeniu progów placówki edukacyjnej. Aż po
dorosłość, w której ponadto w większym lub w mniejszym stopniu posługujemy się
rozbudowaną strukturą autorytetów – ludzi, których wpływ na społeczeństwo jest
skutkiem ich wysokiej pozycji w hierarchii społecznej, lub ich działania,
zachowania czy opinie budzą respekt w oczach jednostki do tego stopnia, że jest
ona gotowa do znacznych poświęceń na rzecz danego autorytetu. Pomiędzy
pierwszymi chwilami w szkolnych ławkach, a życiem, w którym poświęcamy więcej
uwagi by stworzyć własną rodzinę, w której przyjmujemy rolę męża lub żony oraz
możliwe, że także i rodzica, przechodzimy przez tzw. „okres buntu” czyli
przynależenie do grupy pewnego zakresu wiekowego, którego członków nazywa się
młodzieżą. Oddziaływanie rówieśników wytwarza potrzebę przynależenia do
konkretnych grup społecznych. Wśród nich można wyróżnić grupy wspólnych
zainteresowań jak gatunek muzyczny, dyscypliny sportowe, różnego rodzaju
aktywności artystyczne jak np. taniec, malarstwo, itp. Jedną z grup
młodzieżowych jest grupa identyfikująca się wspólnie pod nazwą „kultury Hip Hop”.
Tak jak i inne grupy posiada ona swoich „idoli”, osoby które w danej dziedzinie
są kimś obdarzonym szacunkiem, oraz kimś godnym naśladowania z kim młodzi
ludzie poprzez swoje zachowanie, ubiór oraz aktywność chcą się utożsamiać. Co
sprawia, że ludzie młodzi utożsamiają się z artystami „z podwórka”? W jakim
stopniu twórczość młodzieżowych autorytetów może oddziaływać na zachowanie
odbiorców? I ostatecznie. Czy artysta może stać się kimś w rodzaju wodza dla
swoich fanów?
Muzyka towarzyszy ludzkości praktycznie od zawsze. W różnych zakątkach
tego świata, różnych kulturach i sytuacjach posiada ona swoją specyfikę i
spełnia konkretne funkcje. W świecie młodzieży są to m.in. takie funkcje jak:
poznawcza, koncentrująca, relaksacyjo-terapeutyczna, hedonistyczna,
integracyjna, metafizyczno-transcedentalna, egzystencjalna,
emocjonalno-ekspresyjna, stymulująco-mobilizująca, estetyczno-konteplacyjna,
potrzeba grania i muzykowania, komunikacyjna, praca-zawód, prestiżu społecznego
(B. Kamińska, 2002) Każdy młody człowiek
korzysta z powyższych funkcji na podstawie własnych potrzeb sytuacyjnych oraz upodobań
muzycznych co w psychologii muzyki występuje pod określeniem „smaku muzycznego”.
Smak muzyczny są to „stabilne,
długoterminowe preferencje dla określonych typów muzyki, kompozytorów lub
wykonawców” (Hargveaves, North, 1997). A
jaką muzykę można by określić jako muzykę cieszącą się największą popularnością
wśród młodych ludzi? Odpowiedź na to pytanie w postaci konkretnego gatunku jest
praktycznie niemożliwa. Dzieje się tak gdyż nieustannie powstają nowe gatunki
muzyczne oraz z powodu intensywnego rozwoju technologii, która pozwala, każdemu
kto posiada dostęp do Internetu, obcować z różnego rodzaju muzyką, nie ponosząc
za to żadnych kosztów. Gatunki muzyczne, które spotykają się z największą
liczbą odbiorców określane są jako „muzyka popularna”. Zaliczają się do nich
m.in.: rock, hard rock, blues, rhytm & blues (R&B - przyp. aut),
country, soul, pop, techno, New age, punk, rap i jazz (Kowalczyk, 1995) Każdy z
tych gatunków muzycznych oraz inne, nie wymienione powyżej powiązane są z całym
szeregiem innych aspektów jak np. ideologia, ubiór, sposób mówienia czy też
poglądy polityczne. To natomiast pozwala młodym ludziom odnaleźć w
społeczeństwie „bratnie dusze”, czyli osoby, które na podstawie smaku
muzycznego, utożsamiają się z tymi samymi wartościami. Tego typu grupy nazywane
są subkulturami.
Jedną z takich subkultur jest kultura Hip Hop, która swoją egzystencję
skupia wokół muzyki rap. W tym miejscu chciałbym wytłumaczyć sprzeczność jaka
pojawia się w zdaniu poprzednim. Zatem kultura czy subkultura? Z
socjologicznego punktu widzenia Hip Hop jako zjawisko społeczne jest
subkulturą. Powszechnie Hip Hop nazywa się kulturą z dwóch powodów. Pierwszym z
nich jest fakt iż aktywiści oraz artyści hiphopowi w dużym stopniu kładą nacisk
na przedstawienie Hip Hopu jako zjawiska, które po za własnym rodzajem muzyki,
tworzony jest także przez inne artystyczne formy przekazu jak taniec czy
malarstwo. Drugim faktem i powodem, dla którego wyraz „Hip Hop” poprzedzany
jest wyrazem „kultura” jest dokument „Hiphopowej Deklaracji Pokoju”, który
stanowi symboliczne zatwierdzenie Hip Hopu jako międzynarodowej kultury
dobrobytu i pokoju. Dokument ten został podpisany 16 maja 2001 roku w siedzibie
ONZ w Nowym Jorku. Udział w tym wydarzeniu brały takie organizacje jak UNESCO,
Temple of Hip Hop, Ribbons International oraz 300 innych osób, wśród których
znajdowali się artyści oraz aktywiści hiphopowi jak i delegaci ONZ. Co zatem
jest specyfiką kultury Hip Hop? Według encyklopedii PWN, Hip Hop to: „styl
w muzyce rozrywkowej, oparty na elementach rapu, muzyki disco, soulu i funku; wiąże się z subkulturą powstałą w latach 70.
XX w. w Stanach Zjednoczonych w środowiskach młodych, czarnych mieszkańców
wielkich miast.” Encyklopedyczny opis tejże frazy tworzy zaledwie zarys tego
jakże rozbudowanego zjawiska. Oficjalną datą narodzin kultury Hip Hop,
zaproponowaną przez organizację Universal Zulu Nation jest 12 listopad 1974
roku. Jako tworzący się nowy rodzaj subkultury oraz nurt muzyczny, Hip Hop
utożsamiany jest najogólniej z ulicą,
podwórkiem i blokami. W Nowym Jorku na przełomie lat 60tych i 70tych
wprowadzono nowy program planowania miasta, powodując masowe przemieszczenia
się różnych narodowości oraz zajmowanie przez nie konkretnych dzielnic.
Dzielnica Bronx, która jest uznawana za miejsce powstania kultury Hip Hop była
głównie zamieszkiwana przez robotniczą klasę imigrantów, pochodzenia
Afro-amerykańskiego oraz Portorykańskiego. Hip Hop jako rodzaj sztuki i
subkultury jest efektem potrzeb kulturowych, które towarzyszyły młodym ludziom
w miejscu potocznie mówiąc „biednym” o czym świadczy jeden z największych
odsetków bezrobocia w Stanach Zjednoczonych (Chang, 2005). Artyści, którzy dziś
mają mnóstwo fanów na całym świecie, jak np. LL COOL J, Public Enemy czy Ice
Cube, pochodzą właśnie z miejsc, w których to środowisko rówieśnicze w bardzo
wczesnym wieku stało się głównym elementem modelującym charakter człowieka. Według
ideologii Lawance’a Parker’a, rapera, aktywisty oraz założyciela organizacji
Temple of Hip Hop, elementami składowymi kultury Hip Hop są: rap, DJing,
breakdance/street dance (taniec uliczny przyp.aut.), graffiti, wiedza, ubiór,
beatbox, slang (sposób mówienia – przyp.aut.), przedsiębiorczość. (KRS ONE,
2009) Z pośród wszystkich elementów
największy sukces komercyjny oraz popularność zyskała muzyka Hiphopowa, czyli
rap. Charakteryzuje się on odstąpieniem od śpiewu, na rzecz melorecytacji.
Najpowszechniejsza budowa utworów to średnio trzy zwrotki liczące po szesnaście
wersów tekstowych każda. Paleta tematów w utworach hiphopowych jest bardzo
zróżnicowana. Od utworów miłosnych, przez subiektywne opisy sytuacji społecznej
w najbliższym środowisku artysty oraz tych globalnych, aż po rap polityczny. Bezpośredniość
treści utworów oraz poruszanie tematów, które są bliskie przeciętnemu młodemu
człowiekowi, pozwalają na utożsamianie się z ich treścią bardziej niż wyidealizowane
mainstream’owe utwory popowe, których główna tematyka opiera się na
ekskluzywnych imprezach towarzyskich oraz seksie.
Nasuwa się pytanie czy to właśnie tematyka utworów jest głównym powodem,
dla którego młodzi ludzie utożsamiają się z takim, a nie innym gatunkiem
muzycznym? W książce The Social
Psychology of Music spotykamy się ze stwierdzeniem iż „preferencje muzyczne
nie są kwestią wyboru lecz są normatywne”. Potwierdzeniem dla tejże tezy jest
eksperyment, który wykonali Chapman oraz Williams na dwóch typach fanów: Jedni
z nich określali siebie jako fanów „progresywnego popu” oraz drudzy, którzy charakteryzowali
się antypatią do muzyki poważnej. Oba typy fanów przypisano do trzech grup. W
pierwszej z nich nazwanej „warunkiem wysokiego statusu” informowano, że utwór
którego słuchają został stworzony przez artystę reprezentującego nurt
progresywnego popu. W grupie drugiej, zwanej „warunkiem niskiego statusu” utwór
był przedstawiany jako dzieło muzyki klasycznej. W trzeciej grupie natomiast w trakcie
słuchanego utworu nie podawano żadnego opisu.
Wyniki badań ujawniły zróżnicowane oceny utworu, w zależności od
deklarowanych preferencji oraz opisu utworu podczas słuchania (Hargveaves,
North, 1997).
Wyjaśnienie
wpływu konformistycznego na preferencje muzyczne może być uzasadnieniem
nieustannie rosnącej popularności muzyki rap, mimo wielce ograniczonego rozpowszechniania
tego gatunku muzycznego przez ogólnokrajowe rozgłośnie radiowe oraz telewizję
(nie wliczając rozgłośni skoncentrowanych tylko i wyłącznie na muzyce rap).
Dowodem na to może być m.in. wykaz bestsellerów w Polsce (lista OLiS),
przedstawiony przez Związek Producentów Audio-Video na miesiąc czerwiec 2012
roku, na której to znajduje się 8 pozycji reprezentujących muzykę rap. Dla
przykładu na pierwszym miejscu tej samej listy w miesiącu kwiecień 2012 roku,
widniała płyta grupy Tabako – „Ostatnia szansa tego rapu”.
Dowodu wpływu normatywnego na popularność muzyki rap wśród młodzieży
powinniśmy poszukiwać w miejscach, z którymi jak już wcześniej wspomniałem, Hip
Hop jest utożsamiany – czyli ulica, podwórko i bloki. Większość zarówno
słuchaczy jak i twórców muzyki rap to osoby zamieszkujące blokowiska. Nie chcę
w tym miejscu bazować na stereotypie „chłopaków z bloku”, po prostu większość
ludzi w dużych aglomeracjach miejskich zamieszkuje osiedla domów
wielorodzinnych. Z racji, że Hip Hop jest kulturą, z którą ludzie utożsamiający
się, zamieszkują blokowiska, na zasadzie konformizmu normatywnego można założyć
iż młodzież, której wiek charakteryzuje się znaczącym wpływem rówieśniczym na
kształtowanie charakteru jak i zachowania, wybiera muzykę rap jako sposób na
akceptację najbliższego środowiska. Tego typu rozumowanie jednakże jest tylko i
wyłącznie czysto hipotetycznym założeniem. Może być błędne lub może być jednym,
ale nie koniecznie jedynym powodem ciągłego wzrostu popularności muzyki rap
wśród młodzieży. Innym powodem utożsamiania się młodych ludzi z kulturą Hip Hop
oraz artystami mogą być właśnie treści zawarte w utworach rapowych. Cechą
charakterystyczną twórczości „kultury podwórek” jest często podkreślana
informacja o przynależności do miejsca zamieszkania, które dla człowieka nie
reprezentującego wysokiego statusu ludzi zamożnych, jest miejscem bliskim i
znanym z własnych, codziennych doświadczeń. Podobieństwo jest jednym z
wyznaczników atrakcyjności interpersonalnej zarówno jeśli chodzi o podobieństwo
fizyczne jak i o poglądy (Wojciszke, 2011). Innym wyznacznikiem podobieństwa
oraz prawdopodobnego wpływu na utożsamianie się ludzi młodych z artystami
rapowymi jest właśnie wiek. Większość artystów hiphopowych rozpoczyna swoją
przygodę z tworzeniem muzyki w wieku nastoletnim lub po przekroczeniu wieku
dwudziestu lat (z każdym następnym rokiem życia, prawdopodobieństwo rozpoczęcia
przygody z muzyką rap jest coraz mniejsze). Z racji, że sam jestem osobą młodą
jak i utożsamiającą się z kulturą Hip Hop, jestem w stanie przedstawić różnice
pomiędzy artystą, który przykładowo tworzy muzykę w wieku 30 lat, mając na
swoim koncie kilkuletnie koncertowanie na terenie całego kraju oraz regularne wydawanie
płyt, a osoba w wieku 30 lat, która udostępnia szerszej publiczności pierwsze
utwory, które powstały w tym właśnie wieku artysty. Uznanie artysty za
„doświadczonego życiowo” oraz mądrego jest związane ze stażem liczonym w latach
tworzenia, nie wiekiem artysty samym w sobie. Ludzie młodzi odnajdują autorytet
w artystach, których twórczość paradoksalnie odnosi się lekceważąco dla
autorytetów. To jest jednym z najbardziej charakterystycznych wyróżników muzyki
młodzieżowej (Hargveaves, North, 1997). Według psychologii społecznej dwoma znamionami
autorytetu, którym prawdopodobnie ulegamy w życiu codziennym są tytuły oraz odpowiednie
ubranie (Wojciszke, 2011). Zaczynając od drugiego znamiona jakim jest ubranie,
w kulturze hiphopowej jest ono bardzo rozbudowane i odmienne od ubioru takich
codziennych autorytetów jak żołnierze, lekarze, itp. Cechuje się ono dużą
dowolnością i swobodą wyboru. Spodnie typu „baggy”, buty typu „sneakers” czyli różnego
rodzaju trampki, czapki z daszkiem - są znakami rozpoznawczymi, powszechnie
kojarzonymi z Hip Hopem. Podobny ubiór u artystów jak i u odbiorców, pozwala
tym drugim traktować swoich „idoli” jako część własnej grupy społecznej na
bazie podobieństwa, co wzmaga lubienie. Następnym znamieniem autorytetu są
tytuły. Tytułami w kulturze Hip Hop prawdopodobnie jest ilość utworów, z
którymi młody odbiorca się utożsamia, ilość jak i jakość wydanych płyt oraz
popularność. Ten ostatni „tytuł” odnosi się do popularności wewnątrz kręgów
danej subkultury, nie zaś popularność na „szerszą skalę”. Powodem jest
stwierdzenie, że każda subkultura, skupiająca się wokół określonego gatunku
muzycznego wytycza pewne granice elitarne, co daje jej członkom różne korzyści.
Jedną z nich jest definiowanie siebie jako przedstawicieli elity kulturowej –
co wiąże się, z nabywaniem emocjonalnych gratyfikacji z racji samego
przynależenia. Drugim rodzajem gratyfikacji jest uważanie siebie jako kogoś
lepszego, definiując swoją grupę jako odrębną i różną od innych grup
rówieśniczych (Hargveaves, North, 1997). Stąd i wspomniana popularność jest
istotna, gdy jest to popularność wewnątrz grupy utożsamiającej się z kulturą
Hip Hop.
Wyniki badań Miligrama (1963) pokazały jak daleko człowiek jest w stanie
być posłuszny autorytetom. A jak jest w świecie muzyki rozrywkowej? Czy artyści
hiphopowi posiadają tak duży wpływ na odbiorców by oddziaływać na ich
zachowania, które niekoniecznie odnoszą się do spraw muzyki?
29 października 1991 roku Ice Cube (O’Shea Jackson) wydał na rynek
fonograficzny nową płytę „Death Certificate”. Album sprzedawał się
błyskawicznie - milion kopii w przeciągu dwóch dni. Wśród
dwudziestu utworów na piętnastym miejscu znajduje się utwór zatytułowany „Black
Korea”. Tytuł jak i sam utwór jest odzewem artysty na napiętą sytuację pomiędzy
czarnoskórymi mieszkańcami gett Los Angeles, a koreańskimi właścicielami
sklepów w tychże gettach. Odzew skierowany jest głównie w stronę właścicieli
sklepów jako atak słowny za ich poniżające zachowanie w stosunku do
czarnoskórych klientów. Oddziaływanie tego utworu zostało odczute przez nację,
do której został skierowany utwór co w konsekwencji zwiększyło liczbę
konfliktów i napadów na właścicieli sklepów (Chang, 2005). W lutym 1992 roku
Ice Cube podczas spotkania z organizacją KARGO, oficjalnie przeprosił,
tłumacząc, że jego utwór nie jest skierowany do wszystkich Azjatów
posiadających sklepy w „czarnych” dzielnicach. Odnosił się do właścicieli,
których tego typu zachowanie odczuł osobiście. Na końcu swoich przeprosił dodał
iż obie społeczności powinny pomagać sobie nawzajem by w ten sposób „zbudować
most pomiędzy tymi społecznościami” oraz ofiarował wsparcie finansowe dla
szpitala King-Drew. Działania artysty odnalazły odzew w postaci rozpoczęcia
rozmów afro-amerykańskich, latynoskich oraz azjatyckich organizacji
narodowościowych nad wspólnym programem zmiany sytuacji w gettach. 4 maja tego
samego roku zdjęcie Ice Cube’a widniało na okładce magazynu Korea Times, z
umieszczonym tytułem „ICE CUBE THE PEACEMEAKER” (Ice Cube Człowiek Pokoju –
tłum.aut.) (Chang, 2005).
Innym przykładem wpływu artysty na społeczeństwo utożsamiające się z jego
twórczością jest sytuacja, która miała miejsce 12tego września 2009 roku w
Zielonej Górze. Podczas koncertu jednego z najbardziej rozpoznawalnych raperów
w Polsce – Ryszarda „Peja” Andrzejewskiego, jeden z uczestników, wyciągnął rękę
w górę i skierował w stronę artysty obraźliwy gest. Peja sprowokowany przez
15-letniego „fana” przerwał koncert, stosując agresję słowną w postaci
obraźliwych określeń, a następnie zwrócił się do publiczności słowami: „Wiecie
co z nim zrobić”. Po tych słowach grupa rozjuszonych fanów zaatakowała
młodzieńca powodując znaczny uszczerbek na jego zdrowiu. Opisana wyżej sytuacja
jest dowodem na to iż artysta, może pełnić rolę autorytetu na tyle silnego by
jego fani wykazywali się ślepym posłuszeństwem.
Wraz z nowym planowaniem miasta Nowy Jork w latach 60tych na ulicach
nieustannie zwiększała się liczba młodych osób, które przystępowały do gangów
ulicznych. Z początkiem lat 70tych ilość młodocianych gangsterów przekroczyła
11 tysięcy, z czego 70 % stanowili młodzieńcy pochodzenia portorykańskiego oraz
afro-amerykańskiego. Największą liczebnością cieszył się gang Black Spades, nad
którym po roku 1971 dowodzenie przejął Kevin Donavan (Chang, 2005). Ze względu
na to, że po za uczestniczeniem w aktywności przestępczej, nowy przywódca był
także DJ’em, postanowił zmienić cele oraz priorytety gangu. Wykorzystując swój
autorytet w świecie przestępczym, zmienił strukturę gangu, nadając jej miano
organizacji, której głównym hasłem było (i nadal jest) „Pozytywne zamiast
negatywnego”. Wraz z członkami nowej organizacji odwiedzał imprezy muzyczne,
grając na nich jako DJ. Dzięki temu w szybkim czasie stał się mentorem młodych
ludzi, zrzeszając wszystkich „ulicznych artystów” pod skrzydłami nowej fali
kulturowej zwanej Hip Hop. Po rozpowszechnieniu nowej formy ekspresji w Nowym
Jorku, zorganizował trasę koncertową na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych,
a następnie wraz z członkami swojej organizacji udał się w pierwszą trasę po
Europie i Azji oddziałując na tamtejszą młodzież (Chang, 2005). Dziś jest znany
pod pseudonimem Afrika Bambaataa jest założycielem pierwszej organizacji
hiphopowej, zwanej Universal Zulu Nation.
Subkultury w życiu młodzieży odgrywają ogromną rolę. Muzyka wokół, której
tworzy się cały system wartości pozwala młodemu człowiekowi odnaleźć swoją
tożsamość, a zarazem ma wpływ na wybór przyszłych przyjaciół i odrzucanie
innych (Hargveaves, North, 1997). Hip Hop to bez wątpienia pewien sposób życia,
w którym jego bohaterowie posiadają nieprawdopodobną moc oddziaływania. Czasem
jest to oddziaływanie negatywne wzbudzające agresję. Innym razem jest to
oddziaływanie pozytywne, które modeluje na nowo system wartości młodego
człowieka dając mu możliwość wyrażenia siebie, motywując do życia według zasady
„pozytywne zamiast negatywnego”.
Członek
organizacji Uniwersal Zulu Nation numer 70207.
Kamińska B.
(2002) Upodobania muzyczne – problemy i wyniki badań. W: A Białkowski, B
Smoleńska-Zielińska (red.), Bliżej
muzyki, bliżej człowieka. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii
Curie-Skłodowskiej
http://muzyka.wp.pl/title,Peja-sprowokowal-do-pobicia-uczestnika-koncertu,wid,381394,wiadomosc.html?ticaid=1eb38&_ticrsn=3
Kolejny krok w moim życiu łączący to co kocham z tym co kocham.
Hip Hop x Psychologia.
Praca oceniana maksymalnie.
Kuki.
Lataliśmy po imprezach jak Dzień Prawdy (Gniezno) , No Drugz (Mogilno) ,
Rytm Ulicy (Piła,2003 i 2005 zaliczyłem półfinały w electric boogie) i
kurde mimo nie wielu wygranych bitew cieszyliśmy się, z tego jak spędzamy
wolny czas ! Mieliśmy dobry kontakt ze starymi ekipami z Poznania -
Cosmo City i Action Squad." W 2003 roku sprawy się jednak skomplikowały - służba wojskowa. Mimo wielu utrudnień Sfuj starał się być aktywnym typem i w czasie przepustek
ogarniał wraz z ekipą występy dla dzieciaków , mniejsze imprezy w klimacie ,
a nawet turniej break'a.Gdy odbębnił służbę , załapał pracę i w
końcu mógł zabrać się za spełnianie marzeń, czyli zakupienie pierwszych gramofonów i kilku winyli. "Pewnego dnia wpadł mi w ręce gramofon Unitra "Artur". Był świetny! 
